ESTI CURSU TA FINÁU

Güei fai tres meses qu'entamamos l'aventura d'adientranos nel blog de llingua asturiana. A lo llargo d'esti tiempu los cuentos, los xuegos, los cantares, los vídeos, los dibuxos y les fiches tuvieron presentes nes entraes que diba faciendo pa repasar conteníos rellacionados col asturianu.

El cursu ta acabando y por ello quiero dedicar esta entrada del blog pa despidime de vosotros y vosotres. Nun sé si vos daré clas el próximu cursu, pero lo que sí sé ye que me llevo unos recuerdos maraviyosos de los mios escolinos y escolines.

¿Acordáisvos del cuentu de Xurde nel que diba metiendo nuna caxa tolos bonos recuerdos del branu?

¿Y recordáis que vos pregunté que vos gustaría meter a vosotros y vosotres nesa caxa de los recuerdos braniegos?

Pues yo tamién voi facer la mio propia caxa, una caxa na que meteré los bonos recuerdos vivíos a lo llargo d'esti cursu. Una caxa na que destacarán 21 nomes, y cada nome recordáu será oxetu d'allegría y felicidá pola mio parte.

Y lo más importante ye qu'esa caxa dirá siempre conmigo, da igual el colexu nel que me toque trabayar el cursu viniente, porque la caxa tará siempre cerca del mio corazón.

EL REI LLEÓN

Vamos trabayar un pocoñín la comprensión oral con un videu nel qu'apaecen dellos trozos de la película d'animación "El rei lleón" y tendréis que dir respondiendo a lo que vos pregunten.

Recordái que si nun conocéis el significáu de dalguna pallabra, podéis buscalu nel diccionariu de l'academia de la llingua asturiana (DALLA):

 

PROYECTU "EL BRANU": CUENTU BRANIEGU

Cada vez queda menos pa la llegada del branu y tamos deseosos de disfrutar de tolo que nos ofrez.

El protagonista del cuentu que vais lleer a continuación tien un problema pergrande, ponse atristayáu cuando'l branu ta finando. Ante esti problema, a la ma del neñu ocúrrese-y una solución (QUE SERÍA DE NOSOTROS Y NOSOTRES ENSIN LES NUESTRES MAS).

Pa conocer la solución que-y propón la ma al guah.e, pinchái na caxa azul:

SINÓNIMOS Y ANTÓNIMOS

Entamamos la selmana con dos conceutos que vos sonarán bastante: sinónimu y antónimu.

Les pallabres sinónimes son aquelles que tienen el mesmu significáu.

Xurde ta contentu.

Xurde ta gayoleru.

Nesti exemplu, contentu y gayoleru son pallabres sinónimes, yá que signifiquen lo mesmo. 

Sin embargu, les pallabres antónimes son aquelles que signifiquen lo contrario.

Xabel nun ta gayoleru, ta triste.

Nesti casu concretu, gayoleru y triste son pallabres antónimes, yá que signifiquen lo contrario. 

Agora ye momentu de saber cómo domináis les pallabres sinónimes y antónimes cola siguiente ficha (nella, amás d'un par d'exercicios, tamién vos enseño a manexar el diccionariu de l'academia de la llingua asturiana).

 

RICINOS DORAOS

Güei voi dexavos l'enllaz pa qu'escuchéis la versión asturiana d'un cuentín clásicu que me cuntaben a mi cuando yera neñu: ricinos doraos.

La protagonista del cuentu ye una neña qu'entra nuna casa vacía na que vive una familia de...

Averigüemos de quién ye la casa y que-y pasa a la protagonista de la historia.
Tamién vos incluyo una tabla de vocabulariu pa qu'entendáis el significáu de dalgues pallabres:

PROYECTU "EL BRANU": POEMA BRANIEGU

Acércase la nuestra estación del añu preferida, el branu, y nella facemos munches coses prestoses como dir a la piscina o que los nuestros pas nos lleven a una playa perguapa na que podamos pasar el día.

Lo cierto ye que'l branu merezse daqué especial y por ello acabo ellaborar un poema nel que'l protagonista visita una playa na que xuega y se baña hasta quedar ensin enerxía.

Yá sabéis que los poemes son composiciones escrites nes que dalgunes pallabres rimen por finar coles mesmes lletres y eso da-y muncha guapura al poema. Por exemplu, la pallabra güelu rima con cielu y se pue xugar con esa rima pa crear un poema cenciellu de dos versos como esti:

Dizme mio güelu

que soi un cielu

Dempués de recordar lo que ye un poema y la so carauterística más importante (la rima), póngovos l'enllaz al poema que cree rellacionáu col branu. Espero que vos guste:

REFRANES

Mio güela siempre foi mui dada a dicir refranes. Cuando yo yera neñu, tendría la vuestra edá aproximadamente, había un refrán qu'emplegaba muncho cuando yo-y cuntaba dalgo que m'atristayaba. Esi refrán yera: "AL MAL TIEMPU BONA CARA".

Con 9 años nun entendía por qué mio güela me falaba del tiempu cuando yo-y dicía qu'en clas naide quería xugar conmigo o cuando suspendía un esame. Yeren coses que m'afeutaben, que me poníen murniu (triste) y mio güela venga a facer referencia a esi refrán "AL MAL TIEMPU BONA CARA".

Un día fartuquéme del refrán y retruqué-y a mio güela que nun comprendía qué tenía que ver el tiempu colos problemes que m'asocedíen nel colexu. Ella, mui sabia entós (tovía sigue siéndolo con 88 años) contestóme que'l mal tiempu del refrán referíase a toles coses males o complicaes que nos van pasando a lo llargo de la nuestra vida, nel mio casu a que naide quixera xugar conmigo, y que la meyor manera d'enfrentase a eses coses desagradables o difíciles yera con una sonrisa na boca.

Tener bona cara ante'l mal tiempu, ante situaciones desagradables, ye la meyor manera de resolver les dificultaes, yá que la bona actitú nos permite avanzar y desfacenos o llibranos del problema.

Tolos refranes, non solamente'l que recitaba mio güela, tresmiten un coseyu o una enseñanza que nos fai entender la vida d'un mou distintu.

Vamos descubrir dalgunos refranes más pinchando nel recuadru:

EL NEÑU AZUL

L'otru día tuvimos viendo dalgunes de les emociones que sentimos y qué ye lo que orixina esa emoción. Güei vamos siguir repasando emociones y sentimientos y lo vamos facer a traviés d'un cuentu perguapu llamáu "El neñu azul".

A lo llargo del cuentu, el protagonista, que ye diferente al restu de persones, va esperimentar refugu (rechazo) e incomprensión por parte de la xente. Les emociones del neñu van gonpiándolu a midida que va descubriendo diferentes elementos que pertenecen al so mundu.

El cuentu ye un espectáculu visual y sonoru que nun vos podéis perder. Atentos al so final.

Aconséyovos qu'enantes de lleer el cuentu, echéis-y una güeyada al vocabulariu pa entendelu meyor.

 

PROYECTU "EN FAMILIA": GÜELISMU

Tamos yá a metá de selmana y ye momentu de mover l'esqueletu con Pop Piquiñín.

La canción que vos traigo güei llámase "güelismu" y trata sobre una neña que suaña con vivir d'una forma especial. Vamos averiguar cómo-y gustaría vivir a esta neña, escuchando'l cantar.

Escucháu'l cantar, vamos facer un par d'actividaes percencielles:

LES EMOCIONES

Vamos a entamar la selmana con dalgo que ye común a tol mundu. Da igual que seyas un neñu, una muyer o un vieyu; toos y toes esperimentamos emociones.

Les emociones son respuestes del nuestru cuerpu a situaciones concretes que nos ocurren. Por exemplu, pueo albergar sentimientos de tristura si suspendo un esame o discuto col mio meyor amigu o amiga.

La tristura sería un sentimientu negativu anque tamién hai sentimientos que son positivos, como la felicidá que me producen los besos y abrazos de los mios seres queríos.

La felicidá y la tristura nun son los únicos sentimientos que podemos esperimentar, dau qu'esisten una riestra sentimientos que van configurando'l nuestru carauter. Si queréis conocer más sentimientos, pinchái nel dibuxu:

LOS BOLECHAS

¿CONOCÉIS A LOS BOLECHAS?

Los bolechas ye una serie de televisión dirixida pa neños y neñes, na que los sos protagonistes son seis hermanos y el so perru (un husky siberianu). Nella van narrándose histories que-yos van asociendo de la so vida cotidiana d'un mou risonderu (divertido) y graciosu.

Pinchando na imaxe, podréis conocer información sobre los hermanos y el perru. Pa ello, namái tenéis que dir pinchando nos diferentes nomes qu'apaecen na manzorga (mano izquierda) pa conocer los estremaos datos.

Nesta otra imaxe, hai un par de xuegos basaos na serie de televisión; ún d'ellos tien que ver cola memoria y nel otru tendréis qu'atinar cola puntería.

 Y esti ye un capítulu de la serie. Dura al rodiu de 9 minutos y a lo llargo d'él van apaecer una riestra d'entrugues que vais tener que contestar pa que'l capítulu siga avanzando. ¡Muncha suerte coles respuestes!

PROYECTU "EN FAMILIA": LA PRINCESA CELESTE

Si vos entrugara qué ye lo más importante nes vuestres vides, seguramente munchos de vosotros y vosotres, por nun dicir toos y toes, diríeis que ye la familia.

La familia ta compuesta por un grupu de miembros que tienen dalgún parentescu con nós (pà, ma, güelu, güela, tíu, tía...). Estos miembros familiares dannos cariñu, ensénennos a ser meyores persones y ayúdennos nos diferentes problemes y dificultaes que nos vamos dir encontrando a lo llargo de la nuestra vida.

La familia busca, a traviés de les sos aiciones, que seyamos felices y teamos contentos. La forma que tienen d'influyir na nuestra felicidá pue ser mui diversa. Darréu, voi ponevos un exemplu concretu de cómo la familia busca'l nuestru bienestar y lo voi facer mediante un cuentín curtiu llamáu LA PRINCESA CELESTE. Dempués de la llectura, tendréis que realizar un par d'exercicios rellacionaos cola familia. Espero que lo disfrutéis.

LOS MESES DEL AÑU

Escolinos y escolines, ye momentu de repasar los meses del añu n'asturianu. 

Como yá toos y toes sabréis, un mes ye un periodu de tiempu que comprende 30 o 31 díes. Anque hai una esceición a esta regla, yá que tenemos un mes del añu que dura menos díes. Ye un mes curtiu pero intensu yá que l'orbayu y el mal tiempu son frecuentes durante esos díes. A estes altures imaxino que yá sepáis que toi faciendo referencia al mes de febreru.

Anque la mayoría de los meses del añu n'asturianu son bastante asemeyaos al castellán, hal dalgunos meses que cambien dalgo y unos pocos nos que'l mes n'asturianu y en castellán nun tienen nengún paecíu, cambien completamente.

Vamos repasar los meses del añu n'asturianu col cantar del grupu Skanda:

Déxovos tamién unes poques actividaes pa que faigáis dempués d'escucháu'l cantar. Pinchái nel mensaxe:

 

OFICIOS TRADICIONALES ASTURIANOS

Asturies ye una rexón na qu'esisten bien (munchos) d'oficios. Dalgunos son de sobra conocíos y nun tendréis nenguna dificultá n'esplicar a qué se dedica un mecánicu, una peluquera o un cocineru.

Sin embargu, hai oficios que nun tamos tan acostumbraos a escuchar, dau que pertenecen a la tradición asturiana. 

Un exemplu ye'l madreñeru o la madreñera, persona que se dedica a facer madreñes. Esti oficiu tuvo muncha importancia nel pasáu y anque anguaño (na actualidá) perdió puxu, sigue tando presente en dalgunes zones rurales asturianes.

 Otru oficiu nun tan conocíu na nuestra época ye'l del cesteru o la cestera y que consiste n'entecruciar les vares de blima (mimbre), a mou de filos, hasta facer una cestu o un paxu.

 Tamién ta l'oficiu de l'alfarería. Los alfareros y alfareres son les persones que trabayen col barru y son quienes a ellaborar macetes, botiyos (botijos), xarres, queseres, etc. emplegando les sos manes pa da-yos la forma a les estremaes pieces de barru.


Otros oficios tradicionales asturianos seríen: los ferreros (trabayen col fierro), los llagareros (desempeñen el so trabayu nun llagar, ye dicir, nun sitiu nel que se fai la sidra), los carreteros (acarreten mercancía en carros), los canteros (trabayen la piedra pa construyir), los parteros (ayudaben nos partos), los gaiteros, etc.


Repasaos dalgunos oficios tradicionales asturianos, ye momentu de trabayar un pocoñín la memoria con un xuegu rellacionáu precisamente colos oficios asturianos. Son 14 cartes que tán boca abaxo y l'oxetivu del xuegu ye qu'alcontréis la pareya de cada carta, buscando la imaxe y el nome del oficiu.

 

PROYECTU "EN FAMILIA": FACEMOS UN ÁRBOL XENEALÓXICU

Güei vais facer caún de vosotros y vosotres un árbol xenealóxicu. Pero lo primero que nos tenemos que preguntar ye ¿QUÉ YE UN ÁRBOL XENEALÓXICU?

Un árbol xenealóxicu ye un recursu qu'usamos pa representar de forma organizada los parentescos de los miembros d'una familia. Y como una imaxe val más que mil pallabres, preséntevos'l mio árbol xenealóxicu:

Nél podéis ver como'l mio nome "Javier" ta nel tueru del árbol xunto col de mio hermanu "Miguel Ánxel".
Xunto enriba nuestru, ta mio ma "Ánxeles" y mio pá "Miguel". Al llau de mio ma. ta so hermana "Lena" que ye mio tía. Del mesmu mou, averáu a mio pá, ta so hermanu "Xuan" que yera mio tíu.
Na parte más alta del árbol tán mios güelos maternos y paternos.
Mios güelos maternos son "María Luisa" y "Manuel".
Acabo nomando a los mios güelos paternos, que yeren "Xuan" y "Aurora".

Esi ye'l mio árbol xenealóxicu ¿Y el vuestru cuál ye?
Facéilu y mandáime una foto pa comprobar lo guapo que vos quedó. Ye importante que, amás del nome de la vuestra familia, pongáis debaxo'l parentescu que tien esa persona con vosotros y vosotres, como fici yo nel mio árbol.

L'APOSTROFACIÓN: LA

La selmana pasada tuvimos repasando l'apostrofación con EL y de como había tres maneres d'escribir esta pallabra (El, L', 'L) dependiendo de la terminación de l'anterior pallabra y del comienzu de la siguiente.

                                   El maestru escribe nel enceráu.

                                   L'escolín fizo un esame.

                                   Garró'l bolígrafu del suelu. 

Güei toca repasar otra pallabra que tamién apostrofa, pero en circunstancies estremaes o diferentes. Esa pallabra ye l'artículu femenín LA.

L'apostrofación de LA ye más cenciella que con EL, dau que solo hai dos formes distintes d'escribir LA:

 

Finada la esplicación, ye momentu de facer una actividá rellacionada cola apostrofación. Pinchái nel mensaxe:

 

LES MADREÑES

Ún de los calzaos que más importancia tuvo n’Asturies a lo llargo del tiempu, y tovía sigue teniendo, ye esti:

¿CONOCÉISLU?

Eso ye, son les madreñes, un calzáu que s’utilizaba pa caminar pelos caminos y caleyes asturianes, sitios que solíen tar embarraos debío al orbayu que cai davezu na nuestra rexón.

Nes zones rurales nun ye raru atopar a paisanos y paisanes trabayando la tierra con madreñes, dau que l’altura de la madreña protexe los pies de la humedá y el barru. El tacu ye la parte de la madreña que-y da esa altura.

Pero ¿y si vos dixera que les madreñes, amás de pa trabayar la tierra y caminar peles caleyes, tamién valen pa baillar el rock and roll?

¿NUN ME CREYÉIS?

Pues escuchái esti cantar del grupu musical Renacencia llamáu “El rock de les madreñes”

 

Pachu l’aldeanu ye un rapaz de Xixón
Tien ochenta años siempre tien buen humor
Nun pierde una fiesta onde haya folixón
Bailla’l xiringüelu y tamién rock and roll

Rock, rock, báillalu en madreñes
Rock, rock, báillalu en madreñes
Ríese de toos
y bailla en madreñes el rock

Tol mundu lu mira, cáusa-yos impresión
velu con madreñes nun conciertu de rock
Y cuando-y entruguen daqué so la cuestión
Diz que ye asturianu y que-y presta’l rock

Rock, rock, báillalu en madreñes
Rock, rock, báillalu en madreñes
Ríese de toos
y bailla en madreñes el rock

Pachu l’aldeanu diz que tien la razón
Diz que’l xiringüelu nun se riñe col rock
Hai quien pon playeros pa baillalu meyor
Pachu pon madreñes pa baillar el rock

Rock, rock, báillalu en madreñes
Rock, rock, báillalu en madreñes
Ríese de toos
y bailla en madreñes el rock

Pachu l’aldeanu ye un rapaz de Xixón
Tien ochenta años siempre tien bon humor
Nun pierde una fiesta onde haya folixón
Bailla’l xiringüelu y tamién rock and roll

Rock, rock, báillalu en madreñes
Rock, rock, báillalu en madreñes
Ríese de toos
y bailla en madreñes el rock
Ríese de tos
y bailla en madreñes el rock
Ríete de tos
y bailla en madreñes el rock